L'occitan, une langue

L'occitan septentrional (nord-occitan)

Le groupe nord-occitan (occitan septentrional) rassemble trois dialectes (limousin, auvergnat et vivaro-alpin) qui se caractérisent par la palatalisation ancienne de CA en cha et de GA en ja : cantar « chanter » se dit chantar, galina « poule » se dit jalina.

Consulter le texte en limousin[1]

Écouter le texte en limousin

Consulter le texte en auvergnat[2]

Écouter le texte en auvergnat

Consulter le texte en vivaro-alpin[3]

Écouter le texte en vivaro-alpin

Limousin

Auvergnat

Vivaro-alpin

  • vocalisation de -l final en u [w] en fin de syllabe : ostal, selva se disent ostau, seuva

  • amuïssement des consonnes occlusives finales [p], [t], [k], mais aussi de [tʃ]: chat [ˈtsa], "chat", amic [aˈmi] "ami", lop [ˈlu] "loup", fach [ˈfa] "fait"

  • distinction de [v] et [b] : veire, beure

  • évolution du groupe latin -CT ou francique -HT vers ch : agachar "regarder" », poncha "pointe"

  • tendance à l'allongement des voyelles suivies de -s (-as [a]). La séquence -es se prononce [ej] : los nòstres " les nôtres" [luːˈnɔːtrej]

  • absence de distinction entre è ouvert [ε] et e fermé [e]

  • verbes à la première personne du singulier en -e : parle "je parle".

  • amuïssement des occlusives finales : chat [ˈtsa], "chat", amic [aˈmji] "ami"

  • distinction de [v] et [b] : veire, beure

  • évolution du groupe latin -CT ou francique -HT vers -it ou -t : agaitar "regarder", brut "bruit"

  • phénomène de palatalisation entre une consonne et i ou u : vin [ˈvji] "vin", luna [ˈljynɔ] "lune"

  • passage du è ouvert [ε] à un son plus fermé [e] et passage simultané du e fermé [e] à un son proche du "e" muet français [ә] ou du "i" anglais : segre "suivre" [ˈsegrә] (pour sègre [ˈsεgre] ailleurs)

  • La vocalisation de l final en u [w] n'est pas générale

  • Les verbes à la première personne du singulier se terminent en -e : parle "je parle".

  • chute de -d en position intervocalique : chantaa "chantée" (cantada en occitan méridional).

  • consonnes occlusives finales [p], [t], [k], mais aussi [tʃ] muettes à l'ouest (vivaro-dauphinois) comme en auvergnat, mais prononcées à l'est (alpin) : chat "chat" [ˈtʃat], amic "ami" [aˈmik], lop "loup" [ˈlup], fach "fait" [ˈfatʃ]

  • distinction de [v] et [b] : veire, beure

  • La vocalisation de l final en u [w] n'est pas générale

  • évolution du groupe latin -CT ou francique -HT vers -ch : agachar "regarder", poncha "pointe"

  • verbes à la première personne du singulier en -o, prononcé [u] : parlo [ˈparlu] "je parle"

  1. Le texte en limousin

    Quo es nonmàs au canton de la charriera que veguet per lo prumier còp quauqua ren d'estrange: un chat que legissiá ‘na carta. Un moment, monsur Dursley s'avisèt pas de ce que vesiá, puei viret lo cap per tornar espiar: i aviá un chat tigrat a la caforcha de Privet Drive, mas bric de carta a la veüda. Mas qué aviá ben pogut li passar per la testa ? Quò deviá èsser estat un juec de lumiera. Monsur Dursley clinhet daus uèlhs e espiet lo chat lonjament. Que l'espiet tanben. Mentre qu'a la fin de la charriera monsur Dursley virava per prene son chamin, viset lo chat dins lo retrovisor. Queste còp èra en tren de legir lo paneu qu'indicava Privet Drive – non, d'espiar lo paneu; los chats pòden pas legir las cartas ni mai los paneus. Monsur Dursley branlet un pauc lo cap e se quitet lo chat de la testa. Mentre que menava vers la vila, pensava a ren mas a ‘na gròssa comanda de foradoiras qu'esperava d'aver queu jorn-qui.

    Mas quand arribet aus abòrds de la vila, quauqua ren mai li faguet surtir las foradoiras de la testa. Plantat au mitan daus boschalhs abituaus dau matin, poguet pas s'empeschar de s'avisar de la preséncia de monde ‘bilhats d'un biais estrange. De las gents emb de las capas. Monsur Dursley, podiá pas los sentir, lo monde que portavan daus abits estranges. Quò qu'es, quelas guelhas que pòrten, quilhs joines ! Se penset que quo era ‘na sòrta de novela mòda nècia. Tamborinèt emb los dets sus lo volant e viset un grope de quilhs babòis. Eran rasís d'eu. Marmusavan entre ilhs tots afarats. Monsur Dursley migret en veire qu'un parelh de quilhs d'aquí n'eran gran joines ; e que quel òme, mai z'es qu'era mai vielh qu'eu, portava ‘na capa verd esmerauda! À pas vergonha ? Puei se penset que tot queu monde devián collectar de la moneda per quauqua ren, e que fasián ‘na animacion... òc, ben segur, quo èra quò.

    J. K. Rowlings, Harry Potter and the Philosopher's Stone

  2. Le texte en auvergnat

    Aquò èra mas au caire de la charrèira que remarquèt lo signe primèir de quicòm estranh – quo èra un chat que legissiá 'na mapa. Per un momenton, lo sénher Dursley s'avisèt pas de çò qu'aviá vist – puèi tornèt virar sa tèsta per o asaimar un còp de mai. I aviá un chat tigrat aplantat au caire de Privet Drive, mas i aviá ges de mapa en vista. De qué se ne podiá ben pensar. Aquò deviá èsser un rai de lutz. Lo sénher Dursley clinhèt daus uèlhs e avisèt lo chat. Z-elh l'avisèt mai. Dau temps que lonjava lo caire puèi la rota, lo sénher Dursley gaitèt lo chat dins lo retrovisor. La bèstia legissiá aiara la plancarda que marcava Privet Drive – non, asaimava la plancarda, que los chats pòdon pas legir mapas o plancardas. Lo sénher Dursley se bailèt 'na petita secoduda e bandiguèt lo chat de sas pensadas. En menar per la vila calculèt pas ren mai, levat una comanda bèla de trauchadoiras que desirava passar aquel jorn d'aquí.

    Mas a la broa de la vila, quicòm mai menèt las trauchadoiras fòra de sas pensadas... Coma s'installava dins los encombraments costumèirs dau trafec de chasque matin, poguèt pas far sens remarcar que pro de monde pr'aquí semblavan vestits d'un biais estranh. De monde en capa. Lo sénher Dursley podiá pas endurar monde que se vestissián amb d'abits badinarèls – las pelhas que pòdes veire sobre los jòines ! Se pensèt qu'aquò èra mas de nòva mòda nècia. Tamborinèt sobre lo volant e sos uèlhs tombèron sobre un grop d'aquelos originaus que se tenián pro pròche. Chuchutavan d'assem, en tot remenant. Lo sénher Dursley s'enrabiava de veire qu'un parelh de z-elos èran pas joines perat ; mas per de qué, aquel òme que deviá èsser mai vièlh que non pas èra z-elh portava 'na capa verda esmerauda ! Quin aplomb ! Mas çò que tustèt lo sénher Dursley après es que i aviá, probablament, 'na vèaa de publicitat...aqueste monde èran evidentament a recampar de moneda per quicòm.

    J. K. Rowlings, Harry Potter and the Philosopher's Stone

  3. Le texte en vivaro-alpin

    Es au canton de la charriera que notèc la promiera marca d'un quauque ren estrange : un chat a liéger una mapa. Un momenton, M. Dursley comprenguèc pas ço qu'aviá vist ; virèc puèi la tèsta per tornar gaitar. L'i aviá un chat tigrat tancat suu canton de Privet Drive, mas de mapa aquí se'n veiá ges. Qu'es que s'èra pensat ? Seriá estat un còp de la lutz. M. Dursley clunhèc, puèi luquèc lo chat. Que lo luquèc pereu. En virant au canton per agantar la charriera, gaitèc lo chat dins lo retrovisor. Aüra èra a liéger la placa qu'anonciava Privet Drive - e non, èra a gaitar la placa, que los chats sabon puèi pas liéger mapas o placas. M. Dursley se gangalhèc una brisa, puèi se levèc lo chat dau recordari. En rogant vès en vila, se pensèc en ren aure qu'a una gròssa comanda de taravèlas electricas qu'esperava d'aguer aqueu jorn d'aquí.

    Mas en broa de vila, l'i a quauque ren aure que li tirèc las taravèlas de la tèsta. Entrapat coma chasque matin dins lo varalh sobre chamin, poguèc pas mancar de notar que semblava que l'i aguesse una banda de mond nipats curiós. De mond amb de capas. M. Dursley poiá pas patir lo monde que s'abilhavan coma aquò. Los afiquets que veètz puèi suus joves! Se pensèc qu'èra aquí quauque novèla mòda de tabalòris. Piquèc dels dets suu volant, e sos uèlhs tombèron sus una chorma d'aqueus arlèris plantats just aqui dapè. Èran a remieutar tot esmaiats entre elos. M. Dursley lo fotre l'agantèt a veire que n'i aviá un parèu qu'èran pas joves dau tot. Òu, aquel òme d'aquí, deviá èstre mai vielh qu'eu, e portava una capa verd esmerauda ! Bé qué bulo ! Mas alora l'idèia li venguèt que probable aquí èra quauque còp de reclama nèci. Segur que tot aquò çai èran a quistar sòuses per quauque ren.

    J. K. Rowlings, Harry Potter and the Philosopher's Stone

PrécédentPrécédentSuivantSuivant
AccueilAccueilImprimerImprimerRéalisé avec Scenari (nouvelle fenêtre)